آبیِ کیشلوفسکی و آبی‌ترِ شوپنهاور

 

 

 

"البته که عواطف را بر می‌انگیزم. جز عواطف چه چیز دیگری هست؟ فقط همین است!"

کریستف کیشلوفسکی (به نقل از مونیکا مارر)


"نزد من ارادة بی‌شناخت بنیان واقعیت امور است"

آرتور شوپنهاور

 

آبی نخستین فیلم از سه گانة تحسین برانگیز کیشلوفسکی است. فیلم دربارة زنی به نام ژولی است که همسر و فرزندش را در یک حادثة رانندگی از دست می‌دهد. آن‌چه پس از این اتفاق برای ژولی رخ می‌دهد، رقم زننده‌ی اتفاقات فیلم و تحول درونی ژولی است. آنچه در این نوشتار به آن پرداخته خواهد شد، تراژدی و نقش آن در فهم این فیلم بر مبنای فلسفة شوپنهاور است.


مقدمه:
این سه‌گانه بر مبنای سه رنگ پرچم فرانسه و معانی نمادین آنها ساخته شده‌اند. این فیلم‌ها با سه نشانه از جهان مدرن آغاز می‌شوند و ظرفیت‌های دراماتیک خود را از وضعیت معاصر کسب می‌کنند. برای مثال آبی با نمایی از لوله هیدرولیک خودرو آغاز می‌شود. آبی از نظر مردم فرانسه سمبل آزادی است، اما از نظر روان‌شناسی به معنای خشنودی از وضعیت، آرامش و رضایت از آن است. همچنین سمبلِ الهام، ایثار و صلح است و آبیِ روشن نشانه‌ی وفاداری و صداقت است. اما کدام آزادی؟ کیشلوفسکی معتقد بود:" غرب این سه مفهوم را در سطحی سیاسی و اجتماعی پیاده کرده، اما این مفهوم در سطح فردی به کل متفاوت است"(مار،1391). فیلم از معنای سیاسی و عام آزادی تهی ست. کیشلوفسکی با پذیرش ساخت فیلم بر اساس یک مفهوم خود را معرض خطر شعار زدگی قرار می‌دهد اما وی با اجتناب از طرح آزادی نمادین سیاسی و اجتماعی به شکل خیره کننده‌ای، هوش سرشار خود و نگاه عمیق فلسفی‌اش را به نمایش می‌گذارد. در فیلم آبی، آزادی در یک معنای عمیق فلسفی روایت می‌شود. در حقیقت او آزادی را واسازی می کند. اگر آزادی به طور عام بر مبنای نوعی استقلال و سوژگی تا حد ممکن خودبنیاد فهم می‌شود، در اینجا طرح دیگری از آزادی پرداخته می‌شود که در آن این مفهوم با عبور از سطح عام فهم که در بازنمایی متعدد برساخته شده است به فهمی یکسر متفاوت و هراس انگیز می‌رسد. فهمی که به زعم نگارنده تحت تاثیر نگاه فلسفی شوپنهاور فیلسوف آلمانی شکل گرفته است. در حقیقت کیشلوفسکی به طرز آشکاری آزادی را در ساحت جبرگرایی شوپنهاوری به تصویر می‌کشد. به این منظور نگاهی گذرا بر فلسفه‌ی شوپنهاور می‌اندازیم و مفاهیم کلیدی او را مرور می‌کنیم.

 دانلود اصل مقاله با حجم (458 کیلوبایت)