محمدعلی رجبی در سومین جلسه نقد و بررسی مبانی هنر مركز هنرهای تجسمی‌حوزه هنری، ارزش‌های جاویدان هنر نگارگری اسلامی ‌ایران را بررسی کرد.

استاد رجبی با اسلامی ‌دانستن هنر نگارگری آن را جلوه‌ای از هنر معرفی کرد که در ایران شکل گرفته است و در فرهنگ غنی اسلامی‌ تعالی پیدا کرده و به صورت میراث جاوید بشری بر جا مانده است.

وی در مورد اصالت در فرهنگ دینی اظهار داشت: در فرهنگ دینی اصالت همه چیز خداوند است و هنر نیز از این نظریه مستثنی نیست و منشأ هنر نیز خداوند است زیرا هر چیز که با انسان مرتبط و از متعلقات او باشد نابود می‌شود و خدا عنايت می‌کند به کسی که کار کرده و سختی کشیده و نهادش را پاک کرده است هنر را در نهادش قرار دهد.

 

این استاد دانشگاه گفت: هنـرمنـد نگارگـر آنچه را که در پـرده خیـال دیده است به تصویر می‌کشد و خدا در مقام مصور صورت خیالی در ذهن هنرمند این تصویر را مجسم می‌کند.

استاد رجبی آثار هنرمند نگارگر را بخش عملی و به تصویر کشیده شده مراتبی که اهل حکمت به دست می‌آورند دانست و گفت: آداب و شرایطی که باعث می‌شود هنرمند این خیال را به اثر هنـری تبدیل کند طـریقت معنـوی نام دارد و فقط تکنیک نیست زیرا تکنیک فقط می‌آموزد که چگونه نقاشی کنیم ولی آداب معنوی سبب پاکی قلب می‌شود و از انسان آيینه می‌سازد.

این هنرمند نگارگر افــزود: هنـر باید جان موجودات را به تصـویر بکشد و این فقط با تمرین قلم روی کاغذ به دست نمی‌آید بلکه باید طریقت معنوی را پیمود و آن وقت هنر می‌شود و آن هنر جاوید می‌ماند.

وی درمورد ریشه‌کلمه نگارگری گفت: نگار در ادبیات ‌عرفانی ما ذات باری‌تعالی است و در ادبیات‌ عاشقانه نیز به معشوق می‌گویند و در هنر نگارگری خداوند نگار حقیقی است و همه نگاه‌ها به اوست و او نیز در صورت‌های مختلف به جلوه‌گری می‌پردازد و با این تعریف نگارگر تصویر کننده جلوه حق است و گاهی به مقامی ‌می‌رسد که از حق چهره می‌کَند و آن را چهره‌گشایی می‌نامند.

وی نگاره، نگارستان و نگارخانه را از مشتقات نگارگری بر شمرد و گفت: این کلمات که هر کدام معنی خاص خود را دارند به صاحب نام خود تقدس می‌بخشد زیرا هر کدام به نوعی جلوه حق یا جایی برای نمایش و یا نگهداری این جلوه‌ها هستند.

استاد رجبی ارزش‌های نگارگری را باطنی و ظاهری عنوان کرد و اظهار داشت: در ارزش باطنی هنر نگارگری تصفیه اخلاقی و تجرید باطن از ارزش‌ها هستند و هنر به مقام آينگی می‌رسد و آینه‌گردان خداوند می‌شود و در آن چیزی غیر از خدا دیده نمی‌شود و در ارزش ظاهــری نیز هنــرمنــد با طی کردن مشق‌های مشاهـده، (نظر، عمل و خیال) به مقامی ‌دست می‌یابد که از خداوند مشق می‌گیرد و با خیالی که حق در آن تصویر می‌کند هنرمند را به خلق اثر وا می‌دارد.

وی رنگ را جان نقش عنوان کرد و افـزود: رنگ‌ها در نگارگـری بر خـلاف تعـریف علمی‌شان یکسان هستند ولی مراتب دارند و طلا اوج تجلی رنگ‌ها و نقره اوج خفـای آنها هستند و رنگ‌ها در دو مقـام تلـوین و تمکیـن در اثر هنری جلوه‌گری می‌کنند. تلوین‌ها رنگ به رنگی در نگارگری است که یک اثر از رنگ‌های زیادی تشکیل شده است و تمکیـن به زمانی می‌گوینـد که رنگ در جای خود بنشیند.

رجبی در پایان هنر نگارگری را هنر قدسی دانست و گفت: در این هنر که فضای تجلی خداوند است همه چیز مقدس می‌شود و موضوع‌های متفاوت می‌توانند در این هنر جای بگیرند و در این فضا تقدس یابند همانند نام شیطان که در قرآن آمده است و نمی‌توان دست بی وضو به آن زد.
گفتنی‌است این نشست به کوشش مركزهنرهای‌تجسمی‌حوزه‌هنری در سالن ابوالفضل‌عالی واقع در تقاطع‌خیابان‌های‌حافظ وسمیه برگزار شد.

 

منبع: مرکز هنرهای تجسمی