معرفی کتاب هایکو نویسی: سیری در هایکو و هایکوی ایرانی

هایکو نویسی: سیری در هایکو و هایکوی ایرانی عنوان کتابی است نوشته‎ی سیروس نوذری شاعر و هایکوسرا

که در هشت فصل نگاشته شده و به نوعی مکمل و ادامه‎ی دیگر کتاب این پژوهشگر ادبی، کوته سرایی: سیری در شعر کوتاه معاصر است.

 

کتاب که با یاد بیژن جلالیِ شاعر منتشر شده در فصل نخست آن به بررسی هایکوهای ماتسو باشو شاعر ژاپنی و تاریخچه‎ی هایکو پرداخته شده است. فصل دوم درباره سانتوکا، از پایه گذاران هایکوی آزاد است. فصل سوم به تفسیر هایکوهای کلاسیک اختصاص دارد. فصل چهارم به هایکوی ایرانی پرداخته شده و جنبه‎هایی از تفاوت‎های درونمایه‎ی هایکو و شعر فارسی و هم چنین به مسئله ی شیوه‎ی خوانش هایکو اشاره شده است. فصل پنجم به تفسیر برخی از هایکوهای ایرانی اختصاص دارد. فصل ششم واکاوی نمونه‎هایی از ترجمه‎ی هایکوها به زبان فارسی را در بر می‎گیرد. فصل هفتم بخش‎هایی از مصاحبه‎ی مؤلف کتاب با مجله‎ی شعر پیرامون شعر کوتاه آمده است و فصل پایانی و هشتم کتاب نیز به گزینه‎ی هایکوهای ایرانی اختصاص یافته است، گرچه آثار بسیاری از هایکوسرایانی که به فارسی می‎نویسند، در این گزیده نیست.

سیروس نوذری در پیش گفتار کتاب با اشاره به اولین هایکوهای ترجمه شده به فارسی توسط احمد شاملو در کتاب آهنگ های فراموش شده در سال 1326 و ادامه ی روند این ترجمه‎ها به وسیله‎ی کسانی چون سهراب سپهری، نقطه‎ی عطف آشنایی ایرانیان با هایکو را کتاب هایکو از آغاز تا امروز ترجمه‎ی احمد شاملو و ع. پاشایی می‎داند.

نوذری در فصل چهارم کتاب با بر شمردن ویژگی‎های هایکوی ایرانی، به درون‎مایه‎ی آن با توجه به نوعی نگاه بنیادین به ابژه ها که یکی از ویژگی‎های مدرنیسم در ادبیات معاصر ایران نیز می‎باشد، می‎پردازد و در تقسیم‎بندی هایکوهای ایرانی که عمدتاً بعد از سال 1361 و انتشار کتاب هایکو از آغاز تا امروز منتشر شده‎اند، موارد زیر را بر می‎شمرد:

 

1. هایکوهایی که جهد شده تا درون مایه آن مبتنی بر تفکر ذن باشند.

2. شعرهایی که ویژگی آن ها سه سطری بودن یا اساساً بسیار کوتاه بودن آن هاست.

3. هایکوهایی که بر اساس ساختار کلامی خود، با نشانه هایی درون متنی نوعی هایکوی ایرانی را القاء می کنند.

 

4. تجربه‎هایی که در دو یا سه سطر و حتی بیش تر نوشته شده‎اند.

5. کاریکلماتورهایی در بردارنده‎ی جملات قصار و طنزهای کوتاه.

6. تجربیاتی در هایکوهایی شبیه به ترجمه و برگردان هایکوهای ژاپنی.

7. گرایش به هایکوی عاشقانه.

 

چاپ اول کتاب هایکو نویسی: سیری در هایکو و هایکوی ایرانی نوشته‎ی سیروس نوذری از طریق مؤسسه‎ی انتشارات نگاه در شمارگان 1000 و قیمت 7500 تومان منتشر شده است.

 

در زیر نمونه هایی از هایکوهایی ایرانی که در کتاب هایکو نویسی به آن پرداخته شده است، آورده می شود:

 

 

1

ای گور کن

زمین را که خواهد شکافت

از برای تو ...؟

(کاوه گوهرین)

 

 

 

2

نه به آغاز و نه پایان

گاه که باید اعدام شوم

سحرگاهِ پیش از جهان

(یارتا یاران)

 

 

 

3

لباس زیر قرمز

دیده می شود

زیر رخت عزا

(فرشته پناهی)

 

 

4

درست است ای شقایق

درست همین جا

در خاک خفته است

(شهرام اناری)

 

 

 

5

صدایی می‎شنوم

کسی دارد در این جهان

شکنجه می‎شود.

(عباس سماکار)

 

 

6

سراسر گورستان

تنها دو سدر کهن

مردگان، مردگان بی سایه

(سید علی صالحی)

 

 

7

حیف!

قانقاریا

شاملو را نمی‎شناخت

(سید رضا علوی)

 

 

8

جنگ ها، سال ها، کشته‎ها.

مادران، پیرتر می‎شوند.

(فریدون فریاد)

 

 

9

مردی آویخته

بر دار

در خنکای صبح

(عباس کیارستمی)

 

 

10

استکان‎ها به هم می‎خورند

در جهانی

مهیای ویرانی

(سیروس نوذری)

 

 

11

مرغان در ماتم‎اند

صدای

پای کدخدا می آید

(علی اکبر مرادیان گروسی)