تلفات جنگ / نگاهی به فیلم دانشجویی «آخرین سال در ویتنام» ساخته الیور استون

 

تجربیات شخصی استون در جوانی که به نوعی با اخراج او از دانشگاه یال، اعزام به ویتنام و خدمت در هنگ زرهی، دریافت دو مدال شجاعت و تاثیرات این حضور منجر به  ساخت اولین فیلمش می‎شود که یک کار دانشجویی است.

 

آخرین سال در ویتنام Last Year in Vietnamاصولاً به تجربیات جنگی استون ارتباط خاصی ندارد؛ بلکه دغدغه او پیرامون سربازان بازگشته را نشان می‎دهد که باید برای التیام زخم‎های روحی و جسمی خود و آداپته کردن با جامعه شهری نیویورک تلاش کنند. ایده اولیه‎ی فیلم و شخصیت واقعی آن را یک معلم به استون معرفی کرد. مردی که قصد دارد خاطراتش را از بین ببرد.

 

کهنه سرباز نه در جبهه جنگ؛ بلکه در قلب نیویورک. فیلم بدون آن‎که دیالوگی در آن رد و بدل شود با تصویربرداری به نسبت گیرا و موزیک منطبق با تصویر سرگشتگی قهرمان خود را نشان می‎دهد. سربازی که برای رهایی از کابوس ویت کونگ‎ها,سقوط سایگون و تصاویر باقی مانده ذهنی‎اش از فرار از جهنم ویتنام تصمیم به سوزاندن خاطرات تصویریش، عکس‎ها و مدال‎هایش می‎گیرد. همزمان استون تصاویری را نیز از ویتنام واقعی (که گویا آن‎ها نیز از آثار باقی‎مانده خود استون در جنگ  است) با تصاویر نیویورک تدوین نموده است.

ایده‎ای که ویلیام وایلر در بهترین سال‎های زندگی ما The Best Years of Our Lives به نحوی رمانس‎گونه و با دید امیدوارانه نسبت به سرگذشت سه سرباز بازگشته از جنگ جهانی دوم به آن پرداخته بود و استون در متولد چهارم جولای Born on the Fourth of July به نحوی تاثیر گزارتر به آن پرداخت. 

اما کار اولیه استون نه شاهکار است و نه آن چیزی است که بتوان پیش‎بینی کرد مرد پشت دوربین استونی است که تقریباً یک دهه بعد یک فیلمساز محبوب و صاحب سبک می‎شود. استون بیشتر در فیلم حالتی نوستالژیک به محیط و اطراف دارد. با قهرمان فیلمش همراه می‎شود  از شهر عبور می‎کند گاه تصاویر سیاه و سفید به تصاویری رنگی بدل می‎کند و اطلاعات لازم را با نریشن با گویندگی یک زن جوان به تماشگرش ارائه می‎دهد. مجالی برای شخصیت پردازی نیست و نریشن تنها راه ارتباطی فیلم با تماشاگرانش است. همین امر موجب شده فیلم به شدت یک فیلم آماتوری دانشجویی را تداعی کند.

شروع فیلم با تک فریم هایی است به سبک فیلم‎های مستند. آغازی که از یک ساحل آرام فریم به فریم به تصاویری از نیویورک فید می‎شود. مردی درون چهاردیواری خوابیده، تماشاچی با مرد به عنوان مرکز ثقل همراه می شود تا گردشی در نیویورک داشته باشد و او را برای هدفی که دارد (همان نابودکردن خاطرات) همراه. همزمان تصاویری از جنگل (که واقعاً کارکرد خاصی هم نداشته باشد و شاید به نوعی تمهید کارگردان است برای این‎که نوعی فضای ویتنام را در ذهن تداعی کند) و تصاویری از حیوانات باغ وحش را نیز شاهدیم. نقطه عطف فیلم هم در اواسط آن است که مرد ساک همراهش را به داخل آب می‎اندازد و

تجربه اول استون یک کار آماتور بیشتر دانش آموزی است !

 

*در سال 1989  این فیلم 18 دقیقه ای در کنار کارهای ابتدایی تیلور هاکفورد ,اسپایک لی,پل مازورکسی و رابرت زامکیس در مجموعه ای با نام FRIST WORK  منتشر می شود

** استون فیلم کوتاه دیگری به نام مرد دیوانه‎ای از مارتینیک Mad Man of Martinique    که در سال 1979 و در فاصله بین دو فیلم تصرف و دست ساخت که گویا نسخه ای از آن در دسترس نیست .