نقد نمایش سانتی‌متر به کارگردانیِ مرتضی شاه‌کرم؛ درد با چاشنیِ طنز

پس از نمایش درخشان «نوبت یعنی بعدی» در شاخه‌ی استانی جشنواره‌ی تئاتر فجر، شب ۱۶ فروردین ۹۷ دومین‌باری بود که به نویسندگی، کارگردانی و بازیگریِ مرتضی شاه‌کرم اثری نمایشی می‌دیدم؛ این‌بار در سالن استاد انتظامیِ خانه‌ی هنرمندان و به‌نامِ «سانتی‌متر». شاه‌کرم در «سانتی‌متر» هم فارغ از دل‌واپسی‌های خود برای جامعه و آن‌دسته از مردمِ فرودست‌اش که کم‌تر کسی تحویل‌شان می‌گیرد، نیست.

 

لطفاً این را که گفتم کارگردان دردِ اجتماع دارد، هم‌معنی با عبوس و یک‌سره تلخ و آزاردهنده بودن «سانتی‌متر» نگیرید! المانِ طنز به‌خصوص بعد از بیدار شدن آقاجون (با بازی محسن پوشایی) به «سانتی‌متر» ورود پیدا می‌کند و تا انتها نیز نقشی پررنگ دارد.

 

«سانتی‌متر» نمایشِ حداقل‌هاست؛ به‌جز نقشه‌ای -عاری از جزئیات- که روی سن پهن شده، تعدادی پاره‌آجر، کمی نخ و چند صندلی فلزی -که روی هم سوار می‌شوند- وسیله‌ی دیگری در صحنه قابلِ رؤیت نیست ولی بازیگران با همین‌ها به‌قدری باورپذیر، وجودِ اسباب و اثاثیه‌ی تلنبارشده در جای‌جایِ خانه و چاردیواریِ تنگی را که خانواده‌ی هفت‌نفره‌ی محمودآقا لابه‌لای‌شان گیر افتاده‌اند، به تماشاچیان القا می‌کنند که در طول اجرا گاهی با خودمان فکر می‌کنیم "میلی‌متر" اسمِ بامسماتری برای نمایش است!

 

از دیگر محاسن اجرایی که شاهدش بودم، می‌توان هماهنگی قابلِ توجهِ بازیگران را برشمرد. هماهنگی، از بدیهیاتِ یک کار حرفه‌ای‌ست ولی توجه داشته باشید که درباره‌ی اجرای نخستین شبِ «سانتی‌متر» حرف می‌زنم. بایستی برای این مهم نیز به شاه‌کرم و اعضای "گروه نمایش سکوت" تبریکِ ویژه گفت.

 

تنها نکته‌ای که شاید بتواند به باور تماشاگرِ زلف‌گره‌زده با زندگی جاری بر صحنه خدشه وارد سازد، اعلام پایان گرفتنِ پرده‌ها توسط بازیگران است. می‌شود تا فرصت باقی‌ست تمهید دیگری برای این مورد اندیشید که به یک‌دستیِ «سانتی‌متر» صدمه‌ای زده نشود. وضعیت فعلی سبب‌سازِ ایجاد شکلی از فاصله‌گذاری می‌گردد که به این جنس از کار نمی‌خورد.

 

مشخص است که مقوله‌ی انتخاب بازیگر در «سانتی‌متر» پروسه‌ای فکرشده را طی کرده زیرا هیچ بازیگری -چه از حیث شکل‌وُشمایل و چه از نظر سن‌وُسال- نمی‌بینیم که اصطلاحاً به نقش‌اش نخورد. همین چینش درست بازیگران به‌اضافه‌ی بهره‌مندی از هماهنگی‌ای که پیش‌تر به آن اشاره کردم و هم‌چنین کیفیت شایسته‌ی تحسین بازی‌ها باعث می‌شود تا تماشاگران بی‌چون‌وُچرا هر هفت بازیگر را به‌عنوان اعضای "یک خانواده" بپذیرند؛ تماشاگر روی صحنه فقط محمود، پروین، عارف، سوسن، حمیرا، ماهان و آقاجون را می‌بیند نه مرتضی شاه‌کرم، ابتسام بغلانی، مسعود شامی خاتونی، پروا آقاجانی، سارینا رزاق مرندی، ماهان عابدی و محسن پوشاییِ بازیگر را و این موفقیتِ کوچکی نیست.

 

«سانتی‌متر» همان‌طور که قادر است شما را به قهقهه بیندازد، قابلیت‌اش را هم دارد که احساسات‌تان را به غلیان درآورد و چشمان‌تان را نمناک کند. برای این ویژگیِ «سانتی‌متر» تآثیرگذارترین جملاتی را که محمود (با بازی مرتضی شاه‌کرم) به زبان جاری می‌سازد، شاهدمثال می‌آورم: «احساس می‌کنم دنیا واسه یکی مثِ من، چند سانتی‌متر بیش‌تر جا نداره...»

 

بعدالتحریر: جا دارد از نمایش‌هایی شبیهِ «سانتی‌متر» که نه به حضور سلبریتی‌ها متکی‌اند، نه به لودگی و ابتذال روی خوش نشان می‌دهند و نه تبلیغات و تریبونِ چندانی در اختیار دارند و در عین حال دغدغه‌مند و جذاب هستند، حمایت کنیم. «سانتی‌متر» -طبق مندرجات سایت تیوال- تا پنج‌شنبه ششم اردیبهشت‌ماه اجرا خواهد داشت؛ مجال تماشای نمایشی به‌روز و شریف را که حرفی برای گفتن دارد، از دست ندهید.

 

---

نویسنده و کارگردان: مرتضی شاه‌کرم
بازیگران (به‌ترتیب حروف الفبا): پروا آقاجانی، ابتسام بغلانی، محسن پوشایی، سارینا رزاق مرندی، مسعود شامی خاتونی، مرتضی شاه کرم، ماهان عابدی
محل اجرا: خانه‌ی هنرمندان، سالن استاد انتظامی
زمان: ۱۶ فروردین تا ۶ اردیبهشت ۹۷، ساعت ۲۰ و ۳۰ دقیقه