آشنايي با مجله هاي علمي پژوهشي بین المللی

موسسه اطلاعات علمي (ISI = Information Scientific for Institute) مستقر در فيلادلفياي آمريکا،بر اساس شاخص هاي ارزيابي مشخص خود، از بين ده ها هزار مجله علمي منتشر شده در سراسر جهان تنها حدود 15500 مجله را در فهرست کامل (List Master) خود قرار داده است. مقاله هاي انتشار يافته در مجله هاي ISI در قالب سه شاخه زير فهرست بندي مي شوند:

فهرست ارجاعات علوم محض (SCI = Inbex Citation Science)
اين فهرست در بر گيرنده مجله ها در رشته هاي مختلف حوزه علوم محض (فيزيک، شيمي، رياضي، زيست شناسي، زمين شناسي، پزشکي، داروسازي، مهندسي، کشاورزي و ...) است. در حال حاضر، با توجه به اهميت رشته هاي مختلف علوم محض در توسعه و پيشرفت صنعتي کشورها بر مبناي تحقيقات علمي، تعداد مجله ها در اين فهرست افزايش يافته و فهرست SCI به SCIE تبديل شده است که در حقيقت حالت توسعه يافته (Expanbeb) فهرست ارجاعات علوم مي باشد. البته بايد اشاره کرد که مجله هاي اضافه شده به فهرست SCI، از درجه کمتري در ISI برخوردار بوده و به عبارتي آنها را مي توان مجله هاي درجه دوم فهرست شده در ISI دانست.
فهرست ارجاعات علوم اجتماعي (SSCI = Inbex Citation Science Social)
اين فهرست شامل مجله هاي مختلف حوزه علوم اجتماعي (تجارت، اقتصاد، ارتباطات، آموزش، تحقيقات، تاريخ، جغرافي، حقوق، سياست، مديريت، روانشناسي، حمل و نقل و ...) است.

 
فهرست ارجاعات علوم انساني و هنر
(AHSCI = Inbex Citation Sciences Humanities anb Art)
در اين بخش مجله هاي مرتبط با رشته هاي مختلف حوزه علوم انساني و هنر (ادبيات، زبان، شعر، موسيقي، فلسفه، دين، هنر، معماري، تئاتر و ...) فهرست شده اند.
هر مقاله منتشر شده در يکي از مجله هاي سه فهرست مذکور، يک توليد علمي محسوب مي شود و در شاخص هاي سنجش علم قرار مي گيرد.

درجه بندي نشريه هاي - ISI ( معيار IF )
براي درجه بندي مجله ها در موسسه اطلاعات علمي (ISI) از سه فاکتور مختلف شامل فاکتور تاثير (IF)، شاخص فوري و نيمه عمر استناد استفاده مي شود. در بين فاکتورهاي مذکور، فاکتور تاثير کاربردي ترين شاخص مي باشد و امروزه به طور گسترده اي در درجه بندي و ارزيابي مجله ها مورد استفاده قرار مي گيرد. اين فاکتور در حقيقت توانايي مجله و هيئت تحريريه آن را در جذب بهترين مقاله ها نشان مي دهد.
فاکتور تاثير براي نخستين بار در سال 1995 و توسط بنيانگذار Garfielb) ISI) مطرح شد و به سرعت به صورت دستورالعملي جهت گزينش بهترين مجله ها به کار رفت. حقيقت آن است که اين فاکتور ابزار کاملي براي اندازه گيري کيفيت مقاله ها نمي باشد بلکه چون روش بهتري وجود ندارد و در حال حاضر نسبت به ديگر معيارها براي ارزيابي علمي از مزايايي برخوردار است لذا عموما مورد استفاده قرار مي گيرد.
فاکتور تاثير به صورت ميانگين تعداد ارجاعات به يک مورد قابل استناد (نظير مقاله پژوهشي، مقاله مروري، نامه، يادداشت، چکيده و ...) در يک مجله علمي در طول يک دوره زماني معين تعريف شده است. معمولا فاکتور تاثير براي يک مجله، بر اساس ميانگين تعداد ارجاعات براي هر مقاله چاپ شده در يک دوره زماني يک ساله به تعداد مقاله هاي منتشر شده در دو سال اخير محاسبه مي شود. البته در مواردي نيز فاکتور تاثير در يک دوره 5 ساله مورد مبنا مي باشد.

درجه بندي نشريه هاي - ISI معيار JIF
در موسسه اطلاعات علمي (ISI)، هر مجله داراي يک کد شناسايي (ibentification) با علامت ID به عنوان شماره مجله است. ترتيب اين شماره ها در رديف بندي کل مجله هاي تحت پوشش موسسه بر اساس حروف الفبا مي باشد. بنابر اين، ID مجله هايي که نام آنها با A شروع مي شوند، از يک آغاز شده و به اعداد بزرگتر در مورد مجله هايي که نام آنها با حروف Z آغاز مي شوند، ختم شده است. همچنين مجله هاي تحت پوشش ISI در موضوع هاي مختلف طبقه بندي شده و هر طبقه به يک گرايش خاص علمي (Discipline) تعلق دارد.
ISI در پايان هر سال، فاکتور تاثير (IF) را براي ارزيابي تمامي مجله هاي تحت پوشش خود محاسبه کرده و گزارش مي کند. اين موسسه همچنين در پايان هر سال به صورت يک جدول، ميانگين فاکتور تاثير هر مجله (JIF) را نيز ارائه مي دهد. JIF، ميانگين فاکتورهاي تاثير مجله در طول ساليان فعاليت مجله در ISI است. براي محاسبه JIF هر مجله، فاکتورهاي تاثير در همه سال ها با هم جمع و سپس بر تعداد سال هاي موجودي فاکتور تاثير مجله تقسيم مي شود. علاوه بر اين، ميانگين انحرافات مطلق فاکتورهاي تاثير سالانه از مقدار JIF نيز تعيين مي شود تا افت و خيزهاي مجله در جهت بهبود آن مشخص شود.

درجه بندي نشريه هاي - ISI معيار JIF
در پايان هر سال، مجله هاي مربوط به يک موضوع خاص بر طبق ميانگين فاکتور تاثير مجله (JIF) رديف بندي مي شوند. به اين طريق مجله با بيشترين JIF در صدر جدول و با شماره يک مشخص مي شود و مجله با کمترين JIF در انتهاي جدول شماره گذاري شده مي گيرد. چنانچه شماره رديف يک مجله در يک موضوع خاص (يک گرايش علمي خاص)، در چنين جدولي که به ترتيب JIF مرتب شده است، با نماد n نشان داده مي شود و نماد N هم گوياي تعداد مجله ها در آن موضوع خاص باشد، درجه بندي مجله (Rank Journal) علامت اختصاري "JRK" در آن گرايش علمي خاص به صورت زير تعريف و محاسبه مي شود:
بديهي است که JRK بين و يک 1/N تغيير مي کند. وقتي JRK براي مجله اي در موضوعي خاص، يک مي باشد. بدان معني است که آن گرايش خاص علمي هيچ مجله اي وجود ندارد که درجه ي آن بر مبناي JIF، بالاتر از مجله مورد نظر باشد. وقتي JRK براي يک مجله موضوعي 65 %مي باشد، بدان معني است که در آن گرايش خاص، 35 درصد مجله ها بر مبناي JIF، بالاتر از مجله موردنظر هستند. در مجموع بايد گفت موضوع بررسي کيفيت مقاله علمي، جنبه هاي مختلفي را مي طلبد که IF، JIF و JRK مجله ي حاوي مقاله، مهمترين آنها مي باشند. اگر چه اين معيارها براي ارزيابي کافي نمي باشند و در مواردي مشکلاتي دارند، اما اين اتفاق نظر وجود دارد که مقاله ها چاپ شده در مجله هاي موجود در فهرست مجله هاي ISI، به دليل رعايت استانداردهاي علمي و قواعد نشر بين المللي، در حال حاضر اصلي ترين مبناي تعيين ميزان توليد علم هستند.

منبع: روزنامه افرینش