گزارش اختصاصی آکادمی هنر از نکوداشت پروفسور فرهاد ناظر زاده کرمانی / از نام نهادن سالن شماره 1 تا رونمایی «نمایشگان»

 

همزمان با نامگذاری سالن «دکتر فرهاد ناظرزاده کرمانی» در تماشاخانه‌ی «ایرانشهر» و رونمایی تندیس ایشان اعلام شد که رشته دکترای پژوهش تئاتر به نام این استاد در دانشکده هنر و معماری راه‌اندازی می‌شود.
به گزارش بخش تئاتر آکادمی هنر، در مراسمی که شامگاه شنبه 29 تیرماه در تماشاخانه ایرانشهر برگزار شد، جمعی از هنرمندان تئاتر گردهم آمدند تا در نامگذاری سالن شماره یک تماشاخانه‎ی «ایرانشهر»‎‎ با نام دکتر فرهاد ناظرزاده کرمانی حظور داشته باشند. این مراسم از ساعت 20:30 به صرف افطار در کافه گالری ایرانشهر آغاز شد. پس از صرف افطار نکوداشت با تلاوت آیاتی از کلام‌الله مجید در ساعت 21:30 دقیقه شروع شد.

فرزاد حسنی که اجرای این برنامه را بر عهده داشت، دکتر مجید سرسنگی مدیرعامل خانه هنرمندان ایران و مدیر تماشاخانه ایرانشهر را که از شاگردان ایشان نیز بوده‎اند به عنوان اولین نفر فراخواند. سرسنگی گفت: «خوشحالم این توفیق نصیب ما شد تا این نکوداشت را برگزار کنیم و به بهانه این برنامه، چهره دوست‌داشتنی استاد خود را ببینیم.»
و سپس با یادی از حمید سمندریان که دیگر سالن ایرانشهر نام ایشان را بر خود دارد، اضافه کرد: «بیش از یک سال از رفتن سمندریان می‌گذرد اما همیشه به یادشان هستیم و خانم روستا را که یادگار ایشان است ارج می‌نهیم. مطمئنم امشب روح استاد سمندریان با ماست و خوشحال است که چنین مراسمی برای نکوداشت یکی از بزرگترین استادان تئاتر برگزار می‌شود.»
وی سپس با اشاره به تلاش‌های ناظرزاده در زمینه تالیف آثار پژوهشی تئاتری خاطرنشان کرد: «سال‌ها طول می‌کشد تا فردی مانند ایشان به ثمر بنشیند و به یکی از استوانه‌های فرهنگی ملت تبدیل شود. ما خوشحالیم و به او افتخار می‌کنیم، در همه فرهنگ‌ها معلمان و پژوهشگران زیادی هستند اما اندکی تشخص فرهنگی پیدا می‌کنند و در آن فرهنگ ثبت می‌شود و دکتر ناظر زاده جزو آن دسته است.»
سرسنگی اضافه کرد: «ایشان هم میراث تئاتر ماست و هم میراث‌دار و میراث ساز، چرا که در چند دهه گذشته در دانشگاه‌های مختلف به تدریس پرداخته و چندین نسل مدیون آموزه‌های ایشان است».
او با یادآوری کمبود منابع مکتوب و پژوهشی تئاتر در دهه 60 اضافه کرد: «این کمبود رنج بسیاری را در دانشگاه‌های ما تحمیل کرد؛ اما امروزه نسبت به سه دهه پیش حوزه تالیف و ترجمه بسیار پررونق‌تر شده است و این‌ها مرهون جریانی است که دکتر ناظرزاده در حوزه تالیف و پژوهش آغاز کرد.»
سرسنگی با اشاره به روابط دوستانه ناظرزاده با دانشجویانش افزود: «او همواره با همه دانشجویانش با مهربانی و پدرگونگی برخورد می‌کرد. از سوی دیگر همواره برای رشد دانشجویانش اصرار می‌ورزید. هرگز بزرگی خود را در کوچکی دیگران جست وجو نکرد و هرگز از رشد دانشجویانش هراسی نداشت بلکه بزرگی‌اش در سایه کمک به دیگران برای بزرگ شدن کسب کرده است و این چنین است که در این سه دهه ندیده‌ام کسی از او رنجیده باشد.»
وی با اشاره به ابعاد گوناگون شخصیت ناظرزاده کرمانی ادامه داد: تکریم ایشانی، تکریم علم‌، فضیلت و اخلاق حسنه در فرهنگ و هنر است.
پس از این سخنان، کلیپی از دکتر فرهادی ناظرزاده کرمانی که نظر ایشان را در موارد مختلف زندگی و علم و فرهنگ دربر داشت پخش شد. این کلیپ به کارگردانی حمیدرضا اردلان ساخته شده بود و در دقایقی دیگر مورد توجه محمدرضا اصلانی مستندساز بزرگ کشور قرار گرفت. پس از پخش کلیپ ایشان به دعوت مجری برنامه فرزاد حسنی روی صحنه رفتند.
ناظرزاده پس از تشکر از حضور همکاران و تمامی افرادی که در سالن بودند با شوخ طبعی گفت: این مراسم بیشتر از هر چیز ما را به یاد دید و بازدیدها می‌اندازد و خیلی خوشحالم که بیش از هر چیز دیدارها تازه شد و خود من نیز فراموش کردم برای چه به این‌جا آمدم پس از بیست، بیست و پنج سال دو تن از شاگردانم حمید فرخ نژاد و آقای افشار را دیدم، دیدار با این افراد مرا امشب دچار احساسات کرد و به سال های گذشته برد که نشان می دهد با وجود گذر زمان هنوز احساسات ما نسبت به هم کم نشده است؛ حتی این احساس چنان من را از این مراسم دور کرد که خواستم فرخ‌نژاد را به یک قهوه در این نزدیکی دعوت کنم. این جلسه جدایی را به رویارویی و آشنایی تبدیل کرد و من که خود، واژه می‌سازم دچار تنگنایی واژه شدم و می‌دانم تشکر، واژه ناچیزی برای این همه لطف است».
ناظرزاده در ادامه صحبتش با اشاره به شعر معروف مولوی با مطلع «از جمادی مُردم و نامی شدم...» خاطرنشان کرد: پیام مولوی در این است که اگر انسان بخواهد زنده بماند باید دائم بمیرد و متولد شود، آنچه در آخر عمرم نتیجه گرفته‌ام رستاخیز است که به معنای مرگ و زایشی دیگر است. هنر نیز وقتی به اوج رسید، باید ققنوس وار بمیرد و دوباره زاده شود وگرنه به یک مُردار تبدیل خواهد شد.
او با تاکید بر اینکه باید در هنر تولد همیشگی و خلق مدام وجود داشته باشد،‌ ادامه داد: این آرزویی است که برای هنر ایران دارم. اینکه فرهنگ ما همیشه به استحاله نو برسد و در دگردیسی‌های تازه پروانه شود و در پیله کرم ابریشم نماند.

ناظرزاده از متن‌ها و روابط متن‌ساز سخن گفت: «ازدواج و زندگی یک متن است و می‌توان آن‌ها را مطالعه کرد و من هر آن‌چه رخ داده است را در ذهن مرور و مورد بررسی قرار می‌دهم.»

ناظرزاده همچنین خاطره‌ای از حمید سمندریان بیان کرد و یاد او را گرامی داشت.

او در ادامه صحبتش افزود: غالبا آدم فکر می‌کند هنر و ادبیات برای چیست؟! دنیا را که نجات نداده اما در مجموع در دنیا تاثیر گذاشته است آنچنان که ویل دورانت در کتابش می‌نویسد اولین انسانی که گوشت انسان دیگری را به صورت قانونی خورده خیلی پیشرفته بوده است چون این کار را براساس قانون انجام داده است. یعنی بشر همیشه رو به اصلاح و پیشرفت است و هنرمندان در آن سهیم هستند. هنرمند همیشه در فکر این است که درنده‌خویی را از ذهن انسان بیرون کند.
این نمایشنامه‌نویس خاطرنشان کرد: همه حرف ادبیات عرفانی ما، همین است که درنده خویی را از انسان برگرداند و عشق را جایگزین کند و این ویژگی فرهنگ ماست که در هیچ کشور دیگری وجود ندارد.
ناظرزاده همچنین ابراز امیدواری کرد در آینده تئاتر ایران تئاتر برومندی شود، همچنان که امروز جوانانی مستعد در آن فعالیت می‌کنند.

او در پایان صحبتش گفت: در حال حاضر اسکریس‌هایی (فضاهایی) که در تئاتر ایران باز شده بی‌سابقه است، در آینده درون مایه تئاتر ایران عشق و مبارزه با درنده خویی خواهد بود و ای بسا دعوتی باشد از بشریت تا به خود و سرنوشتش بنگرد. چرا که اگر عرفان به جهان بر نگردد به قول «لورکا» جهان به قبرستان سگ‌های فراموش شده، تبدیل خواهد شد.
و سپس فرزاد حسنی محمدرضا اصلانی را فراخواند و خواست که کنار دکتر فرهاد ناظرزاده کرمانی بنشیند.

محمدرضا اصلانی فیلم‌ساز با سابقه خطاب به ناظرزاده کرمانی گفت: باید به مدت سی سال به ایشان سلام کرد.
وی ادامه داد: «ناظرزاده در این سی سال یک متن -نه به معنی نوشتار- برای تئاتر ماست. هم تاریخ تئاتر دانشگاهی ما را در بردارد و هم تاریخ رشد تئاتر ما. او کاری کرد که امروزه ثمر داده است و وقتی کار نسل تازه را می‌بینیم که پیشرو است می‌دانیم که این یکی از محصولات کار مداوم ناظرزاده است که کار کمی نیست».
اصلانی خاطر نشان کرد: «شاید اگر ناظرزاده و چند تن دیگر نبودند تئاتر ما بعد از انقلاب در فرو دست‌ترین موقعیت قرار می‌گرفت و این واقعیتی است که باید به آن احترام گذاشت و تاریخی است که باید نوشته شود اما همیشه ما کم کاری می‌کنیم.»
وی با اشاره به تلاش‌های ناظرزاده برای آفرینش واژگان تازه افزود: «کاری که او در واژه شناسی و اصطلاح شناسی تئاتر انجام داده است، فرهنگستان ادب ما انجام نداده است. در این ملک افراد به تنهایی کار نهادی و سازمانی می‌کنند و ناظرزاده چنین فردی است.»

پس از این سخنان برخی از شاگردان و دوستان دکتر ناظرزاده در جایگاهشان ایستادند و در مورد وی سخن راندند.

حمید فرخ‌نژاد نخستین فردی بود که خاطره‌ای از ایشان را بازگو کرد: «امشب بسیار خوشحالم به سال 68 رفتم. اولین استادی که سر کلاس ما آمدند، دکتر ناظر زاده بودند که بسیار خوب صحبت کرد و دیدگاه ما را که تازه از شهرستان آمده بودیم و خیلی در فضای تئاتر نبودیم تغییر داد».
فرخ‌نژاد اضافه کرد: «ایشان جزء معدود اساتیدی بود که هر ترم آموزه‌های تازه‌ای برای دانشجویان داشت و هنوز هم سطح سواد و بزرگی‌اش کاملا مشهود است. اسمش یادآور همه خوبی‌هاست و من افتخار می‌کنم که شاگرد او بوده‌ام. آدم مهمی هستم و افتخار می‌کنم، از این جهت که سه کتاب‌ از ایشان را ویراستاری کرده‌ام».
فرخ‌نژاد در پایان صحبتش خطاب به ناظرزاده گفت: بابت همه خوبی‌ها و مهربانی‌تان از شما ممنونیم.
حسین مسافرآستانه نیز در سخنان کوتاهی گفت: ایشان علاوه بر مسائل علمی، اخلاق و معرفت را به ما آموخت، آنچه همیشه از استاد برای ما خواهد ماند و همیشه در دل ماست و عاشقانه دوستش داریم.

اصغر همت نیز خاطره‌ای از تدریس استاد ناظرزاده در دانشگاه سوره بیان کرد و قطعه شعری را که افسر اسدی همسرش که پیش از این شاگرد ناظرزاده بوده و برای او سروده بود را خواند که مورد تشویق خود ناظرزاده قرار گرفت.

سپس علیرضا نادری دیگر دانشجوی ناظرزاده یادآور شد: من از جنگ برگشته بودم و از فضای خشن آنجا به دانشگاه رفته بودم که با شخصیت برجسته فرهیخته ‌، زیبا ‌، خطیب ‌، سخنور و طناز استاد ناظر زاده آشنا شدم، آدمی در طول سفر نطفه به عقل‌،نیازمند قهرمان است یا باید عاشق باشد. دکتر ناظر‌زاده قهرمان نسل ما نبود ولی عاشقانه دوستش داشتیم. امشب شبی است که چیزی ندارم در محضر ایشان بگویم مانند شش سال پیش که برای ایشان مراسم دیگری برگزار شده بود و من در آن مراسم مقاله‌ای را درباره‌ی دکمه‌ی کت استاد خواندم.
او در بخش دیگری از سخنانش گفت: از واژه خود استاد بهره می‌گیرم و می‌گویم برای ما جوانانی که دچار وضعیت خشن جنگ بودیم، استاد یک «اسپیریس» (فضای بی‌نظیر) بود. امیدوارم همیشه باشید و بدانید تازه اول عشق است.
فردوس حاجیان نیز در سخنان کوتاهی از ناظرزاده تقدیر و از راه‌اندازی رشته دکترای پژوهش‌های تئاتری به نام این استاد در دانشکده هنر و معماری خبر داد.

در میان صحبت‎های اصغر همت و علیرضا نادری از تندیس دکتر فرهاد ناظرزاده کرمانی توسط هما روستا، جمشید مشایخی، مجید سرسنگی و امیر قادر آشنا رونمایی شد.

هما روستا هنرمند تئاتر در سخنان کوتاهی گفت: همیشه دکتر ناظرزاده را از طریق همسرم حمید سمندریان می‌شناختم که همواره با عشق و محبت از او و تلاش‌هایش برای فرهنگ و تئاتر یاد می‌کرد و سپاسگذار او بود. من نیز همان احترام و عشق را به ایشان دارم و بسیار خوشحالم که این سالن به نامشان نامگذاری می‌شود.

جمشید مشایخی نیز گفت: افتخارم این است که شاگرد پدر ایشان در دانشکده هنرهای دراماتیک بودم.
این هنرمند پیشکسوت سپس دو بیت از اشعار مولانا را تقدیم ناظرزاده کرمانی کرد.
همچنین قادرآشنا مدیر اداره کل هنرهای نمایشی در سخنانی گفت: تجلیل از بزرگان ،‌ تجلیل از هویت و فرهنگ ایرانی و بشری است.

مدیر اداره کل هنرهای نمایشی با تقدیر از مجید سرسنگی در نامگذاری این سالن اضافه کرد: باید هرجا بتوانیم میادین و سالن‌ها را به نام هنرمندان بزرگ کشور کنیم، استاد ناظرزاده از چهره‌های مهم هنری ماست و خوشحالیم که این اقدام شایسته انجام شد. .
در بخش پایانی برنامه با حضور دکتر محمود اسعدی و استاد فلامکی کتاب مقالات ناظر زاده رونمایی شد. کتاب «نمایشگان» حاصل مقالات پژوهشی استاد در 30 سال اخیر است.

این برنامه علاوه بر افراد نامبرده، با حضور اساتید وهنرمندانی همچون دکتر بهروزمحمودی بختیاری، دکتر حامد سقاییان، دکتر حمید صنیعی‎پور، دکتر محمدباقر قهرمانی، دکتر فرهاد مهندس‎پور، دکتر بهمن نامور مطلق، علی اصغر دشتی‌، هادی مرزبان‌، پانته‌آ بهرام‌، رضا گوران‌، بهروز بقایی‌، شهره سلطانی‌ ‌، ولی‌الله شیراندانی‌، میرم معترف‌، کتایون فیض مرندی‌، اتابک نادری‌،محسن حسینی‌، علی پویان،‌ حمیدرضا اردلان‌، رحمت امینی‌ و... در ساعت 23:30 به پایان رسید.
کارگردانی این برنامه برعهده نیما دهقان، مدیریت اجرا بر عهده امیرحسین حریری و طراحی صحنه بر عهده منوچهر شجاع بود.