تغییر روش؛ از اثر به متن داستان‎های برعکس

 

داستان‎های برعکس نوشته لیلا صادقی از قصه‎هایی زبان محور تشکیل شده که در کنار عکس‎هایی از جاوید رمضانی و موسیقی داریوش تقی‎پور رنگ و بوی خاصی گرفته است. داستان در دو فصل کاملا متفاوت، یکی به صورت چندرسانه‌ای (مولتی‎مدیا) و دیگری در کتاب روایت می‎شود. خود نویسنده در مورد این ابتکار چنین آورده است: «وقتی از پشت یک پنجره به دنیا نگاه می‎کنیم، همه چیز آن‎قدر غیرواقعی است که دلمان می‎خواهد با یک خرده‎سنگ، شیشه را بشکنیم. با شکستن شیشه باد و بوران می‎زند به صورتمان این یعنی همه چیز آن‎قدر واقعی است که دلمان می‎خواهد دوباره خرده شیشه‎ها گم می‎شوند و هیچ چیز به عقب برنمی‎گردد. بخش اول (لوح فشرده) همان خرده شیشه‎هایی است که در بخش دوم (کتاب) دلمان میخواهد به هم بچسبانیم ...»

 

 

نقطه‎آورد داستان در فصل دوم است جایی که اولین سطح روایت شکل می‎گیرد. داستان زن و شوهري است كه در حين مشاجره در ماشين، تصادف مي‌كنند و زن در كما مي‌رود. حال بیشتر وقایع به صورت گذشته‎نگر، قطعه قطعه، مبهم و متکثر روایت می‎شود. سرآغاز فصل دوم صحبت از یک لابیرنت است که با دالان‎های تو در تو و پرپیچ و خم از دالانی به دالان دیگر می‎رسد. خواننده با راه اندازی لوح فشرده در یک لابیرنت قرار می‎گیرد که برای گرفتار نشدن در آن باید تلاش کند. اما مسیر به گونه‎ای است که نویسنده خواهان چله‎نشینی در این غار است.

 

هر نوشته به صورت یک لینک یا همان دالانی از هزارتو طراحی شده که خواننده را به لینک دیگر می‎رساند. صادقی از حروف الفبا یاری می‎گیرد و آن‎ها را به پنج دسته تقسیم می‎کند. هر یک از حروف الفبا به سان به کار گرفتن رشته‎یی از حروف برای پیوند دادن لینک‎ها، بازآمدن چرخه‎ی همان چیزی است که مایه‎ی مباهات زبان می‎شود: یک نظم نامشخص (نظمی خارج از هر گونه تقلید) که اختیاری نیست. حروف معرف واژه‎ها نیستند، بلکه نامنده‎ی قطعه‎های مشتمل از سخن و عکس‎ها است.

 

صادقی در خلق این متن به نسبیت توجه داشته و برای جاری کردن عدم قطعیت از زاویه دید چندگانه در بیان روایت، تکثر روایت، مرگ کلان روایت‎ها و در نهایت تکه‎تکه کردن روایت بهره برده است. او همچون تفکر پست‎مدرنیست‎ها به تکثر روایت و جامعه کثرت‎گرا عقیده دارد. وی در داستانش هیچ ابرروایت و ابرنظریه‎ای را مطلق نمی‎پندارد. به همین علت به جزئیات توجه خاصی دارد و روایتش را خرد می‎کند. همچون تفکر میشل فوکو مشکلات محلی محتاج راه‎حل‎های محلی‎اند. ابر روایت اول همان شیشه یا آیینه‎ای از زندگی است که برای تکثر خرد شده و هر تکه نمودی از استعاره‎ها،نوستالژی‎ها و ارجاعات مختلف متنی است.

 

تأکید نویسنده بر زبان بسیار پررنگ است. حضور زن، و تکیه بر مسئله هستی را با محوریت زبان نشان داده است. استفاده از حرف‎ها، واژه‎ها، قصه‎هایی که بر پایه زبان و حتی آهنگی زبان محورانه در کنار هم نشسته‎اند. در علم زبان‎شناسی و حتی ادیان مختلف به حضور کلمه اشاره شده است. ذهن زن در شکل‎دهی داستان همان مکان امر ناب است. زیرا حضور زن از روایت‎های اعجاج برانگیز با مفهوم‎سازی زبانی شکل می‎گیرد. این وجود و هستی از عقاید افلاطون و مارتین هایدگر فیلسوف پدیدارشناس برمی‎آید. افلاطون و هایدگر هر دو حقیقت ناب را در زبان (پارول) محق می‎دانستند. صادقی با بهره‎گیری از دانش خود طراوت خاص زبانی به داستانش داده است.

 

در اولین مواجهه با اثر آن را به سان یک متن گشوده می‎پنداریم. چنان‎که پس از راه‎اندازی لوح فشرده، متن را خود پیش ببریم. حس کنیم می‎توان متن را از هر کجا آغاز و سپس ختم کرد. به عنوان یک مخاطب متن را جلو می‎برم. کم‎کم با جلو بردن لینک‎ها حس می‎کنم داستان همانطور است که من آن را پیش می‎برم. چه اهمیتی دارد که آن لینک دیگر من را به کجا می‎رساند؟ کم‎کم متوجه می‎شوم باید خطی روی اراده‎ام بکشم. چه کسی متن را پیش می‎برد؟ خُب، کنجکاویم. لینک‎هایش در ذهنم حک شده و به یکدیگر پیو%:/.,D8