اداها و پزهای روشنفکری / نگاهی به فیلم «برف روی کاج‎ها»

***½*

از سری یادداشت های سی امین جشنواره فیلم فَجر

پیمان معادی کار خود را به عنوان فیلمنامه نویس آغاز کرد در دو فیلم فرهادی به بازیگر دوست‎داشتنی و قابل احترام تبدیل گشت و حال قرار بر صحبت در مورد اولین فیلم او هستیم. برف روی کاج‎ها محصول سینمای مستقل ایران است که داستان عاشقانه‎ای را انتخاب کرده است.

فیلم برف روی کاج‎ها سیاه و سفید است و این امر شاید تنها در سینمای ایران است که بدون هیچ هدفی رخ می‎دهد. فیلمساز دنیای بی‎روح معلم پیانو را که نقش آن را مهناز افشار بازی می‎کند در سیاه و سفید زیباتر دیده است و اگر چنین عملی بیشتر به یک ادا دربیاید چه بسا که تعداد فیلم‎های سیاه و سفید سال به سال بیشتر شود.

معلم پیانو در ابتدا با شاگردان مختلفی روبه‎رو است که هیچ کدام ویژگی خاصی ندارند و تنها شاگرد اصلی او با دوستش گه گاهی تلفنی صحبت می‎کند. شاگردش دو جلسه غیبت دارد و معلمش برای پیدا کردنش از هیچ فعالیتی دریغ نمی‎کند. ویژگی‎های خاصی از شاگرد و معلم مشاهده نمی‎کنیم. مهناز افشار را نمی‎شناسیم. تنها شخصیتی است که خیلی ساده و بی‎رنگ زندگیش را دنبال می‎کرده و هیچ‎گاه تصور خیانت را هم نداشته است. چنین مواردی در مورد هر چیز دیگری می‎توانست باشد اما چرا یک معلم پیانو که روح خاصی اغلبشان دارند و این معلم پیانو بی‎روح مانند معلم پیانوی هانکه بی‎روح است.

پیدا کردن شاگرد هم از آن دست مواردی است که هیچ توجیهی ندارد. دوربین همواره متحرک در فیلم از دیگر مورادی است که باز هم می‎توانم بگویم به ادا تبدیل شده است. دوربین روی دستی که تصاویر سیاه و سفید به ما نشان می‎دهد که ما را با مهناز افشار همراه کند. شخصیت‎ها در اوج دموکراسی زندگی می‎کنند که همان فضای روشنفکری را می‎توان نام برد که خود مرد که گرفتار عشق نامتعارف است اعتراف می‎کند و زنش را ترک می‎کند. زن خیانت را راحت‎تر از خیانت‎های فیلم‎های دیگر می‎پذیرد و همه چیز جلو می‎رود. معلم پیانو که یک بار هم پیانو را لمس نمی‎کند! سعی در تغییر در زندگیش دارد. برای این تغییر هم مثل یک زن ایرانی منتظر نمی‎ماند خودش پیش می‎رود و عشق جدید را پیشنهاد می‎دهد. او عشق جدیدی را می‎خواهد شروع کند عشقی که سن نمی‎شناسد همان‎طور که شوهرش بزرگ‎تر به نظر می‎رسیده حال عشق جدیدش کوچک‎تر به نظر می‎آید.

پیمان معادی به عنوان یک فیلم اول، اثر خوبی را ساخته اما مشکل این است که او باید با فرهادی قیاس شود و شاید این امر در ناخودآگاه خودش هم وجود داشته که فیلمی بسازد که اگر ایدئولوژی‎های دوستش را ندارد لااقل با برخی از مواردی که نام برده شد ظاهرسازی کند.