دنیایی که مرا پس می زند ... / نگاهی به فیلم «مارتا مارسی می مارلین» Martha Marcy May Marlene

گاهی اوقات انسان در هر شرایطی که قرار می گیرد حس می کند با جهان سرناسازگاری دارد.

به هر کجا که می‎رود در شاید بر روی یک پاشنه نچرخد ولی بالاخره گردونه روزگار وضعیت ثابتی را سر راهش قرار می‎دهد. سرگذشت مارتا (الیزابت اولسن) نیز به همین صورت است. مارتایی که برای یک شور دیگری از زندگی به گروهی پناه برده است. گروهی که به هیچ وجه نمی‎تواند پناهگاهی برای او و حتی هر دختر بی‎پناه دیگری باشد. 

 پاتریک (هیو دنسی) رهبر این گروه است که سه پسر نیز مانند پسرانش برای او در مزرعه‎ای که معلوم نیست در کجا قرار دارد کار می‎کنند. پسران در شهر با دختران مختلفی در بار دوست می‎شوند و وقتی متوجه شوند دختری بی‎پناه و بی کار است به امید کار او را نزد خود می‎برند. پاتریک با قدرت خاصی بر دختران نفوذ می‎کند. چه عقاید، چه بدن و چه هر چیز دیگر. پاتریک رفته رفته طوری رفتار می‎کند که دختران جزء اموال او محسوب می‎شوند و البته این تملک طوری است که دارایی نیز خود را وابسته به پاتریک می‎داند، چون پاتریک روح دختران را نیز تسخیر کرده است.

مارتا در طی دو سالی که در گروه زندگی می‎کرده است طوری تربیت شده که زندگی باید بی‎پروا و عمومی باشد هیچ چیز خصوصی وجود ندارد و حتی همه از یک موبایل استفاده کنند و نامی که همه پشت خط دارند مارلین است. نام فیلم نیز از همین‎جا بر می‎آید مارتایی که در گروه مارسی می صدا زده می‎شود و در پشت خط تلفن مارلین. یک شخصیتی که سه هویت دارد. هویت اصلی مارتا در کنار خانواده اصلیش هویت جعلی او مارسی می که گروه آن را می‎شناسد و هویت عمومی مارلین.

فشارهای گروه، آزارهای جنسی، قتل و از این قبیل مارتا را به ته خط در گروه می‎رساند که شخصی نیست که به یک گربه از سر آموختن تیراندازی شلیک کند یا این‎که به خانه‎ها برای تفریح بروند و شخصی را هم زخمی کنند او فرار می‎کند و نزد خواهرش لوسی (سارا پالسون) باز می‎گردد که در این فاصله ازدواج کرده و با همسرش در خانه ویلایی بزرگی زندگی می‎کنند.

این تعریف از فیلم یک تعریف خطی از داستان فیلم مارتا مارسی می مارلینMartha Marcy May Marlene است. داستان مارتا از یک فرار آغاز می‎شود که مشخص نیست از چی و از کجا! نزد خواهرش می‎رود و تقطیع نماها و سکانس‎های ویلای خواهرش و مزرعه به صورتی است که انگار مزرعه در حوالی ویلا است و مارتا در عین این‎که با خواهر و شوهر خواهرش زندگی می‎کند کم‎کم با همسایگان هم رابطه پیدا کرده است که البته چنین نیست! فیلم با یک روایت تو در تو می‎خواهد روایت ذهن آشفته مارتا را با روایت فعلی داستان در هم آمیزد و این آشفتگی را با روایت نیز به تصویر کشد اما این امر مخاطب را کمی به اشتباه می‎اندازد و ممکن است برخی به کل نتوانند خط داستان را دنبال کنند.

مارتا که نزد خواهرش بازگشته رفتارهای عجیب غریب خود را با هویت‎هایی که در گروه پیدا کرده آورده است. بی‎لباس مقابل دیگران می‎خواهد شنا کند یا به بستر خواهر و شوهر خواهرش شبانه برود و کنارشان بخوابد. درست این اعمال از همان هویت جمعی سر می‎زد که تمامی حریم‎های خصوصی را نقش می‎کرد و همه چیز را عمومی می‎پنداشت. مارتا باید از هویت مارلین خودش دوری کند زیرا خواهر و شوهر خواهرش از این امر بسیار منزجر هستند. هویت مارلین کم‎کم با تذکراتی که به او می‎دهند از او دور می‎شود؛ اما مارسی می همواره با مارتا زندگی می‎کند و نتیجه‎اش روایتی است که ما در حال تماشای آن هستیم. هر فلاش بک روایت ذهنی مارتا از مارسی می است. مارسی می که فرار کرده تا دیگر مارتا باشد اما دلهره و هراس مداوم با اوست. مارتا شاید یاد بگیرد مارلین را پس زند اما کنار نهادن مارسی می یک روز و یک ماهه امکان پذیر نیست صحنه‎های تجاوز و اشتباهات خود مارتا در آن گروه همواره جلو چشمانش است و بالاخره در این رفتارهای هیستریک شبی که از یک کابوس برمی‎خیزد شوهر خواهرش را با پاتریک اشتباه می‎گیرد و او را مورد ضرب و شتم قرار می‎دهد. هویت مارسی می او را ترک نمی‎کند و بالاخره خواهر و شوهر خواهرش تصمیم می‎گیرند زندگی او را از خود جدا کنند.

امری که در مورد سرگذشت مارتا رخ داده این است که هر جا رفته دنیا او را پس زده است. چه زمانی که در یک زندگی کسل‎کننده و بی‎پشت و پناه به سر می‎برد و جذب گروه شد. چه زمانی که در یک زندگی عمومی زندگی نکبت‎باری را سپری می‎کرد و بالاخره اعمال آن‎قدر فاجعه‎بار شد که او پس زده شود و چه زمانی که در کنار خواهرش کمی احساس امنیت می‎کرد. سرگذشت چنین افرادی در این جهان به همین گونه شاید باشد. شاید مارتا به آسایشگاهی روانی سپرده شود و به قرص بسته شود و شاید دوباره در یک گروه دیگر جذب شود و شاید در سر راه گروه پاتریک قرار گیرد و در نهایت همه چیز به نیستی ختم گردد.

الیزابت اولسن با اولین نقش جدی خود که در محافل مختلف این فیلم مستقل دیده شد تحسین شده است و نوید یک بازیگر جوان و خوش آتیه را می‎دهد که با چهره معصومش رنگ خاصی را به نقش داده است. بزرگترین مشکل فیلم هویت ندادن به خود مارتا است. ما از مارتا هیچ شناختی نداریم و فقط مارسی می را کم‎کم می‎ناسیم که البته آن مارسی می فرقی با دیگر هم‎نوعانش ندارد و همه در نهایت به یک تیپ مارلین قابل تعمیم هستند. تقطیع سکانس‎ها در این روایت نیز گاه مخاطب را دچار سردرگمی می‎کند که در راستای هدف آشفتگی ذهنی مارتا نیست. در کل مارتا مارسی می مارلین به کارگردانی شان دورکین یکی از مهم‎ترین فیلم‎هایی است که در سال 2011 به تماشای آن نشسته‎ایم.

نمره منتقد به فیلم از 10 (7.5)

امتیاز مخاطبین IMDB به فیلم از 10 تا زمان انتشار مطلب (7.4)

امتیاز Metacritic از 100 (76)

امتیاز منتقدین Roten Tomatoes از 100  (90) و امتیاز مخاطبین این سایت تا زمان انتشار مطلب (76)

درباره نویسنده :

نام نویسنده: مهدی میرقادی

طراح مد، انیماتور و منتقد سینما / همکاری با نشریات داخلی و خارجی

کارشناس طراحی مد از RMIT ملبورن

کارشناس ارشد انیمیشن از LASALLE College of the Arts سنگاپور