نقد سریال سرگذشت ندیمه The Handmaid's Tale؛ دیستوپیا

سرگذشت ندیمه¹ روایتی است از نابودی سکولاریسم، دموکراسی و آزاد اندیشی. سقوط اخلاقیات جامعه‌ای لیبرال مصادف با پیدایش بنیادگرایی مذهبی در چارچوب حکومتی توتالیتر که با کنترل همه جانبه جامعه به واسطه ایدئولوژی تماماً دولتی در صدد سرکوب تفکرات مخالفین به واسطه کودتای نظامی و سانسور آزادی بیان بر می‌آید. در این میان حکومتی مبتنی بر مسیحیت افراطی در آمریکای مدرن به قدرت می‌رسد. حکومتی پارادوکسیکال که نجات نوع بشر و مشکلات ناشی از فساد اخلاقی را در گرو عمل در اجرای آموزه‌ها و اندیشه‌های دینی می‌داند. رادیکالیسم مذهبی در جهت احیای آرمان‌های ازبین رفته برای رسیدن به اتوپیای گم شده با تفسیر شخصی از دین که منجر به ایجاد دیستوپیای ترسناک و تلخی می‌گردد.

قصه از منظر جون اوسبرن (با بازی الیزابت ماس) روایت می‌شود که از قربانیان کودتا بوده و در این راه خانواده خود (همسر و فرزند) خود را از دست داده و به یکباره در دنیایی جدید اسیر شده است. دنیایی که بر مبنای فرمانبری تمام و کمال از مالکین نشات گرفته و حتی نام زنان نیز متاثر از اربابان خود است. زنان ندیمه صرفاً به دلیل توانایی باروری وظیفه زایمان را بر عهده داشته و با به دنیا آوردن فرزند برای خانواده‌هایی عموماً عقیم، به خانه‌ای دیگر و اربابی دیگر رفته و هویت جدید می‌گیرند. در این مسیر بیننده به صورت روایت درهم با مسیر منتج به ایجاد حکومتی مذهبی توتالیتر (گیلیاد) و زندگی کنونی در آن روبه‌رو می‌شود. دنیایی با مختصات خاص خود که به جرم فعل گناه تمامی مردان و بخشی از زنان گناهکار را از بین برده و تنها زنانی با توانایی بارداری به عنوان برده‌های جنسی و تعدادی نیز به عنوان فاحشه حق حیات دارند.

با توجه به این‌که داستان سریال از کتاب به همین نام از مارگارت اتوود² اقتباس شده است، تمام تلاش سازندگان این اثر به ترسیم ظهور چنین حکومتی به عنوان خطری بالقوه برای چیرگی بنیادگرایی مذهبی بر سکولاریسم موجود در دنیای مدرن امروزی است. فیلمساز در خلق جغرافیایی مخوف موفق بوده و تمامی اجزای فیلم به درستی در جای خود قرار گرفته‌اند. ریتم درست و در لحظاتی به شدت نفس گیر، بازی‌هایی متناسب با فضای کلی اثر و روایتی نسبتا همگون از نکات قابل توجه سریال سرگذشت ندیمه است.

نکته تاسف برانگیز فساد اخلاق رهبران مذهبی و ناجیانی است که خود عموماً باوری عمیق به جهان بینی اجباری خود به مردم نداشته و به صورت آگاهانه در تلاش برای رسیدن به هدفی بودند که از هیچ ابزاری فروگذار ننموده و ماکیاولیست گونه رو به جلو در حرکتند. نظامی که زنان در طبقه‌ای بسیار پایین‌تر از مردان بوده و خشونت علیه آن‌ها امری طبیعی است. دنیای که زنان را محدود به زایش می‌داند، حتی با توسل به تجاوز. تجاوزی که در راستای بقای نسل بوده و وجهه‌ای شرعی و عرفی به خود گرفته در لوای مذهب، خشونت و میل جنسی مفرط اربابان.

داستان سریال، برشی از دنیای امروز ماست. قرائت شخصی یا فرقه‌ای از مذهب با حرکت به سمت ویرانی، عینیت بخشیدن به کابوس در مدنیت خفته و فراتر از عینیت و تطبیق موقعیت تصویر شده با واقعیت معاصر ترسیم ذهنی اتمسفر اثر را شدت می‌دهد.

[1] سریال سرگذشت ندیمه سریال موفق شبکه hulu است که توانسته جوایز متعددی از امی 2017 به دست آورد. خالق این سریال بروس میلر است.

[2] این کتاب به دست سهیل سُمی به فارسی ترجمه شد و در سال ۱۳۸۲ توسط انتشارات ققنوس به چاپ رسید. 

درباره نویسنده :

نام نویسنده: حسام کاظمی

کارشناس ارشد

نویسنده و منتقد ادبیات و سینما

همکاری با آکادمی هنر: از سال 89