تماشای مرهم را از دست ندهید

مجید رحیمی جعفری – روز سوم جشنواره فیلم فجر 18 بهمن‎ماه 1389: مرهم ساخته علیرضا داودنژاد

فیلم قبلی علیرضا داودنژاد تیغ زن کمی امیدوارم کرده بود که او پای در یک سیر تکاملی گذاشته و از آثار نازلی چون ملاقات با طوطی و هشت پا گذاری عامدانه کرده و با جدیدترین ساخته‎اش مرهم در داخل و خارج مورد تحسین واقع شده است.

مرهم زندگی دختری به نام مریم (طناز طباطبایی) را روایت می‎کند که یک زندگی سنتی و روتین را پس زده و به دنبال هیجان می‎گردد. اما این هیجان برای او از لحاظ صحیح در فرار از خانه و خانواده به وجود نمی‎آید و طعمه سودجویان می‎شود. مریم از ابزار لذت دوستش خارج شده و به غده‎ای تبدیل می‎شود که هزینه مصرف مواد مخدر و دردسرهایش زیاد شده است. اطرافیان مریم به سان یک غده بدخیم به او می‎نگرند و هر طور شده قصد رهایی از دردسرهای او را دارند اما برای ناشناسان هنوز خوش‎خیم است. افرادی مثل فروشنده مواد که به او نگاهی یکبار مصرف دارد یا معمارِ پنجاه و اندی ساله که خانه مجردی خود را پیشکش می‎کند.

داودنژاد آنقدر نگاه مخاطب را به ژرفای شخصیت ومسائل اجتماعی می‎برد که همه چیز باور پذیر می‎شود. او به بهترین وجه از تکنیک دوربین روی دست و نماهای سیال استفاده می‎کند. چنین نمونه‎ای در مورد مشکلات جوانان و تکنیک دوربین متحرک در فصل باران‎های موسمی ساخته مجید برزگر استفاده شد که خام‎دستانه و غیرقابل باور خود را می‎نمایاند. این امر در مرهم با ریتم و ضرباهنگ مناسب انجام شده است. مسائل اجتماعی به گونه‎ای رخ می‎دهند که مخاطب خود را به سان اشرف‎السادات –مادربزرگ- مراقب و نگران مریم می‎پندارد.

اشرف السادات دیگر نقش کلیدی فیلم می‎باشد. او فضایی را برای مریم مهیا می‎کند که در نهایت مریم پلی برای بازگشت در مسیرش داشته باشد. تنها کافی بود مناسبات او و مریم به گونه‎ای شود که مخاطب همراهی او و مریم را کلیشه پندارد، اما او جایگاهی برای بازگشت مریم است. حس اطمینان را برای او فراهم کرده تا مریم در اوج مشکلاتش بداند هنوز جایگاهی برای بازگشت وجود دارد.

سینمای ایران آثاری همچون مرهم که با صراحت لهجه اجتماع را به تصویر کشد به تعداد انگشتان دو دست ندارد و این را در مورد نماهای به یادماندنی هم باید گفت. از سال قبل چه نمایی را جز لبخند زهراسادات در سکانس پایانی طلا و مس به یاد می‎آورید؟ این موارد به ندرت رخ می‎دهد. صحنه وصال مریم و مادربزرگ در نمای تراولینگ به سوی عقب که پس زدن بلایا و بازگشت او به زندگی را مشاهده می‎کنیم، یکی از به یادماندنی‎ترین صحنه‎ها است، اگر رد و بدل شدن دیالوگ این دو شخص را در کنار پارک به یاد داشته باشیم. داودنژاد از فرم گرافیکی هم به خوبی بهره برده است، مادربزرگ رو به شهر با امید (دست به کمر سعی بر ایستادگی)، تقارن و تفاوت‎ها به این فضای آلوده و پسر جوان با سنخیت از این فضا پشت به شهر دارد و مسیری متفاوت را دنبال می‎کند. تقابل نسل‎ها، فرهنگ‎ها، اعتقادها و مسائل اجتماعی در یک نمای به یادماندنی که از ذهن خارج نمی‎شود.