زندگی و مرگِ خسرو / نگاهی به «پله آخر»

خلاصه‎ی داستان: خسرو که بر اثر حادثه‎ای ساده فوت کرده است، برخی از اتفاقات زندگی‎اش را مرور می‎کند ...

 

یادداشت: هر چند با توجه به پیش‎فرض‎های ذهنی و سر و شکل فیلم، می‎شد حدس زد که با ریتمی کُند، سرد و خسته کننده طرف باشم، اما خوشبختانه آن‎چه دیدم، فیلم تقریباً خوب و اتفاقاً دلنشین بود که به رغم ساختار وزین و تا حدودی پیچیده‎اش، مخاطب را سرگرم می‎کرد و تا پایان نگه می‎داشت.

فیلم روایت آدم فلک زده‎ای است به نام خسرو که به قول خودش، مُردنش هم مثل آدمیزاد نبود هم‎چنان که انگار هنگام زنده بودنش هم چندان زنده نبود! یک بار که وارد خانه می شود، در آینه برای خودش شکلک در می‎آورد و خودش را "مُرده‎ی متحرک" خطاب می‎کند و این واژه، کلید خوبی است برای ورود به دنیای آدمی که هنگامِ زنده بودنش هم تقریباً هیچ کار مهمی انجام نداد؛ دقت کنید که کارش اسکیت بازی کردن در خیابان‎ها و ویراژ دادن بین ماشین‎هاست که البته اصلاً هم تبحری در این کار ندارد. ظاهراً مهندس معمار است و بعدتر متوجه می‎شویم به گفته‎ی خودش با آن همه دقتی که در ساختن خانه‎اش به کار بُرده، باز هم یک جای کار می‎لنگد که همان پله‎ای است که انگار در نهایت موجب مرگش می‎شود. از همه جالب‎تر وقتی است که همکلاسی قدیمی‎اش را در خیابان به شکلی تصادفی می‎بیند و انتقامِ مُشتی را که او در کودکی به بینی‎اش زده، می‎گیرد و بعد هم که پا به فرار می‎گذارد، مثل بچه‎ها از این کار خود ذوق زده است که انگار هیچ کاری در این دنیا نداشته مگر انتقام از همکلاسی قدیمی‎اش و انگار این مهمترین کاری است که انجام می‎دهد.

فیلم‎نامه‎نویس، مرگ و زندگی این آدم را در کنار هم قرار داده تا نشان بدهد که مرگ و زندگیِ این آدمِ نگون بخت، یک روی سکه است نه دو روی آن؛ لیلی با چشمانی گریان برای مرور خاطرات وارد کوچه ی قدیمیِ محل زندگیشان می شود و از سوی دیگرِ کوچه، با لبی خندان و همراه با خسرو که نان خامه ای مورد علاقه اش را می خورد، خارج می گردد تا مرز بین مرگ و زندگی از میان برداشته شود. انگار او همیشه مثل یک روح بوده و خواهد بود. وقتی از این‎که نقش مقابلِ همسرِ بازیگرش نیست و به جایش مردی دیگر ایستاده که قرار است رودرروی زن بازی کند، حسرت  می‎خورد، این انفعالِ او را بیشتر حس می‎کنیم. او یک بار به شوخی به لیلی می‎گوید که به جای آن‎که برای شخصِ دیگری نقش جور کند، نقشی برای او دست و پا کند که این حرف، با خنده‎ی بی قیدانه‎ی لیلی مواجه می شود؛ خسرو انگار هیچ وقت نقشِ مهمی در زندگی نداشته و از این به بعد هم نخواهد داشت.

مصفا با ساختاری که برای فیلم‎نامه‎اش در نظر گرفته، کاری می کند که تماشاگر گاهی غافلگیر شود. او با تکرار برخی صحنه‎ها از زاویه‎ای دیگر، هم داستان را پیش می‎برد، هم کاری می‎کند تماشاگر هم در کشف جزئیات شریک باشد؛ ضمن این‎که این نوع روایت، برخواسته از همان پیش فرضی است که خودِ شخصیت اصلی هم به آن اذعان کرده (به ترتیب وقایع کار نداشته باشین.) و این شکلی است که منطق این نوع روایت هم درست از آب در می‎آید؛ اما با مکث روی جزئیاتِ فیلم‎نامه، با نقطه‎های کم رمقی مواجه می‎شویم که اجازه نمی‎دهند فیلم بیشتر خودش را نشان بدهد. یکی از این نقاط، شخصیت دکتر امین است که یکی از اضلاع مثلث عشقی حساب می‎شود. او که بعد از سال ها از خارج برگشته، با مادر پیر و بهانه گیرش زندگی می‎کند. مادری که برای این‎که دچار آلزایمر نشود، متن‎هایی را از روی کتب مختلف، در لپ‎تاپ‎اش تایپ می‎کند که جلوتر، از همین نکته برای پیشبرد داستان استفاده می‎شود. شخصیتِ او در طول کار چندان پر رنگ نمی‎شود، ضمنِ این‎که حضورش در فیلمی که لیلی مشغولِ بازی در آن است هم در هاله‎ای از ابهام باقی می‎ماند و آنقدرها جدی نمی‎شود.