نگاهی به تفاسیر ارائه شده درباره فیلم «اژدها وارد می شود»/ این یک چپق نیست!

از روز چهارشنبه هفته گذشته فیلم «اژدها وارد می شود» وارد چرخه اکران شده و تصویری از پوستر آن به سردر سینماهای کشور درآمده است. در این میان جدا از نقد و نظری که به لحاظ فنی بر فیلم ساخته شده توسط مانی حقیقی می توان داشت، موضوعی که بیش از خوب، بد، زشت! بودن این اثر قابل تامل خواهد بود، رویش انواع نوشته ها و اظهار نظرهایی است که در این چند روزه شاهدش بودم، چنان که گاه برخی نظرات عنوان شده چنان مبهوت کننده به لحاظ خام دستی است که آدمی حیران می ماند که افراد با چه اعتماد به نفس کاذبی به نشانه های غریب وارد شده بر این اثر گام نهادند؟ و سینما چقدر مظلوم واقع شده و برای بسیاری همچون خوردن راحت ‌الحلقوم! بوده که با هر دریچه بی خردانه ای با آن برخورد می کنند.

توجه به این مساله جدا از فاصله عمیق میان نقادی با آگاهی در کشورمان که نزد بسیاری از اهالی مطرح رسانه ای هم قابل رصد می باشد، می تواند به عنوان خطری مهم در بازتابش مصنوعی نقطه نظرات در سطح جامعه قلمداد شود، چنان که با وجود فضای نامحدود مجازی و تاثیری که چنین نوشته های آبکی! در اذهان عمومی خواهد داشت، ناگهان در می یابیم که موجودی ناقص الخلقه تبدیل به طاووسی خوش آب و رنگ نزد همگان شده و فضایی خاطرخواهانه از آن شکل می گیرد! اگر چه اصولا موضوع شناسایی مخاطب از نوع ایرانی فراتر از هر گونه برداشت زود بازده ای است و پُر فروش شدن آثار سینمایی هم نمی تواند چندان تابع هرم تحلیلی مشخصی باشد، به نحوی که در عین حال که فیلم کمدی و سخیف مانی حقیقی با نام «50 کیلو آلبالو» به فروشی آن چنانی می رسد، فیلم پیچیده و تا حدی فلسفی «اژدها وارد می شود» هم در همان مسیر جو زده! ره پیموده و در همان روز اول اکران و در عرض چند ساعت کلیه بلیت های سانس هایش، رزرو شده و کار به وقت اضافه(سانس ویژه) هم می رسد.

جدا از بررسی دیدگاه متناقض مخاطب ایرانی و بررسی چگونگی انتخاب هایی که در نظر می گیرد، مساله ای مهم رشد قارچ گونه اذهان معیوب و دیدگاه های تهی از دانایی در فضای جامعه می باشد، آن گاه که هر شخصی بدون وجود هر گونه دانش مندی و بی بهره از تحلیلی هنری ناگاه تصمیم می گیرد که قلم در دست گرفته و با ژستی منتقدانه به واکاوی فیلمی بپردازد که فارغ از میزان سطح کیفی آن نیاز به آگاهی مندی از وجود عناصری چون زیبایی شناسی، شناخت عناصر بصری، آگاهی از نوع روایت پردازی، اطلاع از چگونگی طراحی میزانسن و نوع دکوپاژ، واکاوی شناخت شناسانه فیلم، نوع معماری و چگونگی فضاسازی اثر و نیز شناخت از منابع اشاره شده در اثر بوده که برای نمونه در فیلم «اژدها وارد می شود» به منابعی همچون داستان «ملکوت» نوشته بهرام صادقی، فیلم «خشت و آینه» ساخته ابراهیم گلستان و نمایشنامه «پژوهشی ژرف و سترگ و نو در سنگواره های دوره بیست و پنجم زمین شناسی» از عباس نعلبندیان پرداخته شده است، البته برای دور شدن از سوء تفاهمات معمول لازم به اشاره می باشد که خوانش و تماشای منابع فوق نه به منزله همانند سازی اژدهای اکران شده! با آثار اعلامی بلکه در جهت هم کیشی با فضایی یاری دهنده جهت اطلاع از شناسه فیلم است. این مساله از این رو به توضیح در آمده که در نزد افرادی بی دانش، سهل الوصول ترین راه ممکن شباهت سازی داده ها است چرا که چنان اطلاعاتی سطحی دارند که با کوچکترین اشاره ممکن به همانند سازی دست می زنند.

بدیهی است برای درک مناسب دایره فعالیت و نظردهی در مباحث گوناگون باید به دانش و آگاهی لازم در آن موضوع دست یافت و برخلاف گمان افراد بسیاری، یافتن مسیر آگاهی در باب هنر و ادب به سهولت حاصل نمی شود و سال ها باید به نوعی ریاضت کشید و منابع مختلف و دانش ها را به خط و خوانش درآورده و آثاری متعدد را به کاوش گرفت تا خود را صاحب منزلت اظهار نظر در این حوزه یافت. از این رو دردآورترین مواجهه ممکن برای فردی که این راه را طی کرده است، این بوده که با نوشته ها و گفتارهایی برخورد نماید که تهی از هرگونه قواعد استاندارد هستند، اگر چه در این دیار هر کس به خود اجازه می دهد که لباس کارشناسی به تن کرده و به طرح مسائل مختلف بپردازد و آزمونی هم در کار نیست که سره از ناسره مشخص شود. آن چه هم نیاز است و به وفور قابل یافت می باشد انواع ژست های لازم برای نمایش آگاهی است و در این بین وجود پیکر دانایی چندان هم لازم نخواهد بود!

فیلم «اژدها وارد می شود» برخلاف نگاه ها و تفسیرهای ریز و درشتی که توسط اساتید! بر آن رفته و خواهد رفت، نه تنها اثری تاریخی و براساس نگره ای مستندگونه نیست بلکه براساس فرم و روایتی شناور در قالب سکانس هایی هویت مند، فیلمی است در به سُخره گرفتن همه انگاره های ذهنی. و این تنیده گی نهفته در قالب فضایی سورئال کاملا در ضدیت با ظاهر داستانی است که عرضه می شود و البته این بازیگوشی به خوبی در قالب طراحی صحنه، میزانسن و روایتی «لابیرنت» گونه قابل ردیابی برای اهالی آگاه با مدیوم تصویر خواهد بود. در خصوص نقد فیلم «اژدها وارد می شود» جای تحلیل از مناظری گوناگون خواهد بود و برای آن هایی که علاقمند به اتصال نشانه ها در انواع مباحث و موارد و نام ها هستند و اژدهای این فیلم را به هزار تکه تقسیم کرده و هر بخش از دُم آن را به جایی وصل می کنند! پیشنهاد بر این است که حداقل صفحاتی از منابع موجود در باب نشانه شناسی را مورد تورق قرار دهند؛ کتاب هایی نظیر «نشانه ‌شناسی» نوشته امبرتو اكو، «مبانی نشانه شناسی» نوشته دانیل چندلر،«نشانه شناسی سینما» نوشته کریستین متز، «نشانه شناسی شناختی در حیطه فیلم» نوشته وارن باکلند که حتما به کار خواهد آمد و گرنه بدون پیش آگاهی نمی توان نظریه صادر کرد!

پس از تماشای چند باره فیلم «اژدها وارد می شود» و با رویت انواع نگاه های متضادی که توسط برخی نسبت به بافت آن صادر شده است، به یاد اثر برجسته رنه ماگریت، نقاش چیره دست سورئالیستی افتادم که «این یک پیپ نیست» یا «خیانت تصویر» نام دارد؛ تصویری از یک پیپ که ظاهری ساده برای اظهار نظر داشته اما در زیر همان عکس به فرانسوی نوشته ای با عنوان «این یک پیپ نیست» آمده است و این تناقض به کار رفته توسط هنرمند بلژیکی، کنایه ای آشکار به این است که حقیقت را به راحتی نمی توان شکار کرد. سال ها پیش میشل فوکو در کتاب «این یک چپق نیست» به تحلیل ارزنده ای از هویت دوپاره تابلوی مطرح رنه ماگریت پرداخته که به ترجمه مانی حقیقی هم درآمده بود و حال بسیاری به تنها چیزی که توجه می کنند همان چپق است و به زیرمتن آن نظری ندارند!

درباره نویسنده :

نام نویسنده: مرتضی اسماعیل دوست

فعالیت‌های مطبوعاتی در رسانه‌های مختلف

فعالیت‌های هنری: ساخت فیلم کوتاه، نگارش فیلمنامه و داستان