آغاز کُرال

هنگامی که صحبت در مورد قرون وسطی به میان می‎آید، بسیاری تنها به حکومت دینی یعنی سلطه‎ی کلیسا بر مردم می اندیشند.

ولی قرون وسطی شروعی بود برای موسیقی اروپایی، آغازی که تا به امروز ادامه دارد. پس بهتر است این دوره را هرچند مختصر بهتر بشناسیم!

بد نیست بدانیم که اروپاییان قرون وسطی را به صورت تقریبی از سال 500 تا 1500 میلادی حساب می کنند. در این دوران آموزش عمومی وجود نداشت و حتی بسیاری خواندن و نوشتن را بد می دانستند به همین دلیل بسیاری از اشراف هم لزومی نمی‎دیدند که خواندن و نوشتن را یاد بگیرند، آن‎ها تنها آداب و رسوم درباری و ورزش های رزمی را می‎آموختند. تنها قشری که نیاز به دانستن الفبا داشت قشر روحانیون و خدمه کلیسا بودند تا با آن بتوانند مراسم دعا را انجام دهند و از روی کتاب مقدس رونویسی کنند.

بسیاری از خانواده‎ها که توانایی مالی خوبی نداشتند پسران 6-7 ساله خود را به کلیساها برای خدمت و زندگی کردن می‎فرستادند. تنها مردان و پسران جوان حق خواندن دعاها را داشتند. مدارس موسیقی به معنای امروزی خود نیز وجود نداشت پس در نتیجه در هیچ کجا خواننده تعلیم دیده و حرفه‎ای وجود نداشت.

در کلیساها موسیقی فقط شامل خواندن مراسم مذهبی به صورت آوازی بود و چون این آواز‎ها برای خدمت به خدا خوانده می‎شدند پس می‎بایستی به بهترین نحو ممکن اجرا شوند.

ملودی‎های تک صدایی دارای چند شاخصه‎ی مهم بودند که بر اساس این خصوصیات می‎شد مدهای کلیسیایی را دسته‎بندی کرد.

Finals  نقطه‎ی پایان و یا آرامش ملودی به زبان امروزی تر نتی بود که نقش تونیک را داشت. Tenor/Tuba/Repercussio  به عنوان  نت اصلی ملودی می‎باشد. چیزی شبیه نت دومینانت امروزی.

Ambitus وسعت صدای استفاده شده می‎باشد که معمولا به اندازه‎ی 1 اکتاو است.

وسعت صدای مورد استفاده همان طور که در تصویر زیر می‎بینید به سه اکتاو تقسیم می‎شد:

Graves : A-a      Acutae: a-a´     Superacutae: a´- e´´

Hexachord

سیستم هگزاکورد متشکل است از یک ردیف شش نتی با فواصل مشخص (2 پرده/ 1 نیم پرده/ 2 پرده). برای این‎که خواندن ملودی‎های جدید آسان باشد شخصی به نام Guido von Arezzo بر روی هر نتی اسمی گذاشت. این اسامی برگرفته شده از بخش اول کلمات هر مصرع سرود مذهبی یوهانس است.

همان‎گونه که می‎بینید Ut, Re, Mi, Fa, Sol, La به معنای C, D, E, F, G, A, H امروزی هستند.

این هگزاکوردها بر روی نت‎های  Do, Fa, Sol ساخته می‎شوند. باید به یاد داشت که همیشه فاصله میان نت سوم و چهارم نیم پرده است. پس به این ترتیب سه هگزاکورد به دست می‎آید:

Hexachordum naturale  = Do – Re – Mi – Fa – Sol – La

Hexachordum durum = Sol – La – Si – Do – Re – Mi

Hexachordum  molle = Fa – Sol – La - Si (B) – Do – Re

 ی

بر اساس قوانین گفته شده در محدوده صوتی مورد نظر 7 هگزاکورد ایجاد می‎شود، که خواننده‎ها آن‎ها را باید حفظ می‎کردند.

برای این‎که خواننده‎ها اسامی این تُن‎ها را فراموش نکنند Guido von Arezzo دستی را طراحی می‎کند که به وسیله ی آن اسامی تُن‎ها به هنگام خوانندگی یادآوری می‎شده است.

مدهای کلیسایی

تا قرن 10 میلادی 8 مد و پس از آن تا قرن 16 میلادی 12 مد ایجاد شدند. اسامی این مدها از مدهای یونانی گرفته شده است. ولی باید توجه داشت که نحوه‎ی ساخت این مدها کاملا متفاوت بود با نحوه‎ی ساخت مدهای یونانی!

مدهای کلیسایی را می‎توان بر خلاف مد های یونانی بر روی هر نتی ساخت.  این مد‎ها را می‎توان به دو نوع تقسیم کرد:

Authentisch = Dorisch, Phrygisch, Lydisch, Mixolydisch

Plagal =  Hypodorisch,  Hypophrygisch,  Hypolydisch,  Hypomixolydisch

از دیگر خصوصیات این مدها دو نت اصلی به نام‎های Finalis  و Tenor (Rezitattionston) هستند. Finalis نت پایه می‎باشد که در مدهای  Plagal این نت در وسط قرار می‎گیرد. Tenor هم نتی است که در یک قطعه با مد مشخص بیشتر از نت‎های دیگر تکرار می‎شود و اکثر اوقات یک فاصله پنجم بالاتر از Finalis قرار می‎گیرد.

نت نویسی کرال

برای نوشتن کرال‎ها از 4 خط حامل و دو نوع کلید استفاده می‎شده کلید دو و فا.

علامت‎های نوشتاری نت ها به صورت Neumen بوده است که این نت‎ها هم شیوه‎های مختلف نگارش داشتن :

این نت‎ها فقط بلندی تن را نسبت به تن قبل و بعد نشان می‎دادند ( حرکت به بالا و پایین). ریتم با این نوع نوتاسیون قابل تشخیص نبوده است.

اگر تعداد کلمات به کار رفته زیاد باشد در مقابل هر سیلاب Virga و یا Punctum استفاده می‎شده است. اگر بیشتر از 3 تن در مقابل یک سیلاب باشد از شیوه ی نوشتاری زینتی مانند Porrectus و یا  Torculusاستفاده می‎شده است.

 در زیر نگاهی کوتاه به دو قطعه می‎کنیم:

این قطعه در کلید دو خط سوم نوشته شده و فقط از چهار خط برای نوشتن استفاده شده است. نت نویسی به سیستم Neumen است و از نوع مربعی. سکوت ها به وسیله ی خطوط عمودی نشان داده شده است.

در مقابل هر سیلاب یک نت و یا حداکثر دو نت از نوعPunktum, Podatus, Clivis قرار گرفته شده است. تمام این نشانه ها ما را به سمت اصطلاح Antiphone که در آغاز قطعه به صورت مخفف Ant. نوشته شده سوق میدهد.

Antiphone بخشی از مزامیر است که گروه کر خواندن آن را به عهده دارد چون همانگونه که می بینید متن کوتاهی دارد و نت های زینتی در آن به کار رفته نشده. اعداد رومی که در زیر .Ant نوشته می شوند نشان دهنده مد کلیسایی مورد نظر هستند.در مقابل هر سیلاب یک نت و یا حداکثر دو نت از نوعPunktum, Podatus, Clivis  قرار گرفته شده است. تمام این نشانه‎ها ما را به سمت اصطلاح Antiphone که در آغاز قطعه به صورت مخفف .Ant  نوشته شده سوق می‎دهد.

رقطعه بالا کلید دو خط چهارم استفاده شده. در مقابل یک سیلاب چندین نت مختلف دیده میشود (نت های زینتی) . همین مورد کافی است که خواندن این قطعه برای گروه کر پیچیده باشد به همین دلیل این بخش با عنوان Responsorium به وسیله ی تکخوان خوانده می شود. اندازه ی Responsorium طولانی تر از Antiphone است. نوع مد کلیسایی هم با VI نشان داده شده است.