یادداشتی بر سریال های ماه رمضان

 تقریبا از سه سال پیش مجموعه‎های طنز و کمدی کم کم جای خود را به سریال‎های اجتماعی دادند و این با پخش سریال نرگس که در ایام تابستان به صورت روتین پخش شد‎، کلید خورد. تا آنجا که تصمیم و سیاست‎ها بر آن استوار شد که در ماه رمضان نیز سریال‎های اجتماعی جایگزین سریال‎های کمدی شوند.

این امر با استقبال از سریال‎های اغما و میوه ممنوعه به اوج خود رسید و سال بعد با سریال مثل هیچ کس و بعد از آن با سریال پنجمین خورشید در سال 88 ادامه یافت، تا امسال که به خاطر خالی نبودن عریضه سریال نون و ریحون (نون و ریحون جایگزین سریال خانه‎ی بی پرنده شد که همچون به کجا چنین شتابان در سال گذشته قرار بود در ماه رمضان پخش شود)  به عنوان تنها سریال کمدی صدا و سیما برای پخش در ماه رمضان در کنار سریال‎های جراحت، ملکوت و در مسیر زاینده رود انتخاب شدند.

جراحت بهترین سریال.

مهم‎ترین عامل جذابیت سریال جراحت حضور پر قدرت بازیگران توانا درآن است. بازیگرانی مانند امین تارخ که پس از مجموعه‎ی اغما در ماه رمضان سه سال پیش‎، اثری از او در تلویزیون ندیده بودیم. تارخ پس از مجموعه‎ها و فیلم‎هایی که در سال‎های قبل در آن‎ها درخشیده بود یکی از بهترین بازی‎های چند سال اخیرش را ایفا کرده و موفق شده است شخصیتی با گره‎های مختلف را به نمایش بگذارد. از علی عمرانی که یکی از بهترین کارکترهای مجموعه سال‎های فعالیتش را خارج از تیپ‎های تئاتری که از او دیده بودیم، تا محمد عمراتی و آتنه فقیه نصیر که در نقش‎های متفاوتی با آنچه از آن‎ها دیده شده بود ظاهر شدند.

بدترین‎های جراحت بازیگران جوان آن هستند که بر خلاف بازیگران با تجربه که تمام توان ذهنی و حسی خود را برای نقش‎هایشان خرج کردند، بی حس و دور از انتظار در سریالی با این کیفیت ظاهر شدند. خصوصا بازیگر نقش دختر که از بازیگر نقش امیر حافظ ظغیف‎تر بود.

علاوه بر بازیگران و خوب بودن آن‎ها، کارگردانی خوب محمد مهدی عسگر پور را هم نمی توان نادیده گرفت. تاثیر حضور او در انتخاب نوع قاب‎ها و دکوپاژ سینمایی‎اش برای سریالی تلویزیونی و روتین، در کنار فیلم‎نامه‎ی دقیق سعید نعمت اله یکی دیگر از مؤلفه‎های جذاب سریال به شمار می‎رود.

اما این جذابیت‎ها مانعی نمی‎شود که در پربیننده‎ترین ساعت پخش سریال‎های رمضان درست پس از لحظه‎ی افطار که مخاطب انتظار دیگری از مجموعه‎های تلویزیونی دارد (برنامه ی شاد و مفرح) تلخی تلخ ترین سریال رمضان 89 فراموش شود.

در مسیرزاینده رود، همان که انتظار داشتیم.

حسن فتحی با ساخت سریال‎های شب دهم، مدار صفر درجه و میوه‎ی ممنوعه شهره است. سریال‎هایی که در اکثر آنها یک شاخصه‎ی مهم و مشخص وجود دارد. به کارگیری دیالوگ‎های پی در پی و آهنگین توسط کارکترهای مختلف بنا بر شخصیتی که در تقابل یکدیگر دارند.

اگر کمی از فعالیت‎های تلویزیونی فتحی فاصله بگیریم و به فتحی به عنوان کارگردانی سینمایی بنگریم، بعد از ساختن فیلم پستچی سه بار در نمی‎زند و انتقاد برخی از منتقدین بر سنگین بودن فضا و دیالوگ‎های به کار رفته در فیلم و در قدم بعد حمایت همان منتقدین از فیلم کیفر که نسبت به فیلم قبلی قابل حضم‎تر بود، این طبیعی است که فتحی در گام بعدی همچون کیفر به ساده گرفتن دیالوگ‎ها (به معنی درک راحت تر برای مخاطب) تأکید کند و اثر بعدیش را بر این منوال بسازد.

دو فرضیه در رابطه با سریال در مسیر زاینده رود می توان بیان کرد.

اول اینکه بر اساس آنچه در بالا گفته شد فتحی تغییر رویه داده است. و دوم، مسئله‎ای که اصلی‎ترین حاشیه‎ی فیلم را رغم زده است، لهجه‎ی اصفهانی قالب در فیلم. لهجه‎ی اصفهانی موجود در فیلم این امکان را برای فتحی مهیا کرده است که بتواند از لطافت و شیوایی این زبان آهنگین و شیرین استفاده و این گویش را جایگزین دیالوگ‎های فیلم‎های قبلی خود کند.

گذشته از آهنگین بودن یا نبودن سریال یا لهجه‎ی مناسب یا نامناسب اصفهانی، در مسیر زاینده رود با بکارگیری از سوژه‎ای جذاب و بهره بردن از داستانک‎های منجسم و به جا در راستای داستان اصلی و کامل کردن شخصیت‎های سریال توانسته مخاطب را تا لحظات آخر درگیر خود کند و سریال خوبی از آب در بیاید و نظر مخاطب را جلب کند.

ملکوت، تکرار.

در رابطه با سریال شبکه دو، ملکوت نمی توان نظری داد. تنها اینکه سریالی تکراری با سوژه‎ای تکراری و جلوه‎های ویژه‎ی نامناسب. با بازی بد بازیگرها و البته کار خوب آهنج در رساندن سریال به پخش.

نون و ریحون، سانسور.

نون و ریحون تنها سریال کمدی رمضان امسال بود که توسط کاگردانی بی سابقه در تلویزیون ساخته شد. سریالی که توسط دو گروه کارگردانی اصلی و دوم تصویربرداری شد. ( کارگردانی گروه اول را موتمن بر عهده داشت و کارگردانی گروه دوم که سکانس های بیرونی را کار می‎کرده دستیار ایشان بوده‎است. )

همزمانی پخش و تصویربرداری باعث شد که گروه متناسب با واکنش‎های مخاطبین و مسولین شبکه تغیراتی ناخودآگاه، خودآگاه و بعضا اجباری را در سریال خود ایجاد کنند که این امر روند سریال و پخش آن را چند پاره و به چندین پخش تقسیم کرد.

این تغییرات متنوع و البته زیاد در طول سریال روند خوبی را برای آن محیا نکرد تا بتواند جایگاه خود را در بین سریال های اجتماعی ماه رمضان، در نبود سریال کمدی پر کند.

همزمانی پخش سریال‎، به عمد یا غیر عمد در قسمت‎های پایانی با سریال شبکه اول نیز مزید بر علت شد سریال نون و ریحون دیده نشود و به هر حال زحمتی که بابت ساخت سریال شده دیده نشود .

درگیر شدن سریال نون و ریحون با مسائل حاشیه‎ای در کنار شخصیتی که از فرزاد موتمن سراغ داریم و دیر شدن تولید فیلم عواملی بودند که دست به دست هم دادند تا نتیجه‎ی خوبی در پایان سریال حاصل نشود.